Semantikaj roloj

Semantika rolo estas la subkuŝanta rilato kiun partoprenanto havas kun la ĉefa verbo en propozicio.^[1] La entoj, kiuj partoprenas en diversaj okazoj kaj situacioj, ludas apartajn rolojn. Tiuj roloj estas parto de la enhavo de lingva komunikado. Oni priskribas ilin prototipe, kaj la etikedoj donitaj al ili estas konvenaj proksimumaĵoj.^{[2] [3]} Ne ekzistas ĝenerala interkonsento inter fakuloj pri kiuj semantikaj roloj estas bezonataj. Norma listo ne ekzistas.

Du ekstremaj ekzemploj estas la lokisma teorio de Anderson (1971),^[4] kiu havas nur tri rolojn (ORIGINO, LOKO, CELO), el kiuj ĉiuj nelokaj valoroj estas deriveblaj, kaj la teorio Head-Driven Phrase Structure Grammar (kapregata frazstruktura gramatiko), kie ĉiu verbo havas la proprajn semantikajn rolojn, diferencajn al tiuj de ĉiuj aliaj verboj.^[5] Bedaŭrinde, en tiu lasta teorio, perdiĝas la avantaĝoj de la ĝeneralaj principoj de semantikaj roloj.^[4]

Alia problemo, pri listoj de roloj, estas kiel fajne dividi la diversajn rolojn. Jackendoff (1973) dividis la rolon AGANTO en du: AGANTO kaj AKTORO sed aliaj proponis ĝis 14 subtipojn. Ofte ne ekzistas klara limo inter la roloj. Ekzemple, en la martelo rompis la fenestron, la vorto martelo eble estas la AGANTO, ILO, FORTO, aŭ KAŬZO. Tamen, iuj semantikaj rilatoj estas pli kredeblaj ol aliaj.

La ideo pri semantikaj roloj estas tre malnova. Ĝi ŝajne venas de la skribaĵoj de Panini, en la kvara jarcento a.K.E., pri la sanskrita lingvo. En la moderna epoko Gruber^[6] (1965) kaj Fillmore (1966) instigis evoluigon pri la teorio.

1. ↑ https://glossary.sil.org/term/semantic-role
2. ↑ Thomas E. Payne. Summary of Semantic Roles and Grammatical Relations, 19 October 2007
3. ↑ Lynn M. Berk, (1999) English Syntax: From Word to Discourse, Oxford University Press, N.Y.
4. ↑ ^{4,0 4,1} Juan Pablo Mora Gutiérrez. 5.1.1.1. Semantic Role Lists. Elies.rediris.es. Alirita 2023-05-02.
5. ↑ Pollard and Sag, 1990
6. ↑ Gruber, Jeffrey. 1965. Studies in lexical relations, MIT: Ph.D.